De Geboorte van de Pinpas

Ik kom uit de tijd dat de PTT nog álle post verzorgde. Brieven, tijdschriften, pakketpost; de hele mikmak. Niet te geloven, toch? Als bedrijf had je daar toen een postbus voor. In het plaatselijk postkantoor. 
Het was najaar 1984. Of ik maar naar de Postbank in Amsterdam wilde komen. Voor de introductie van een nieuw product. Een briefing dus. Over geld werd niet gesproken. Dat was kennelijk niet echt van belang. Niet in dit geval. Was het ook niet. Al ging het daar nu uitgerekend juist wél over.

Zoveel imago-adviesbureaus als het mijne waren er niet. Het was bekend dat we met irrationeel beslissen goed om wisten te gaan. In mijn geval hebben hobby en werk altijd dichtbij elkaar gelegen.
En dan doe je iets goed of je doet het niet. Niet slagen is mislukken!

Ze waren met z'n vieren: Shell, Esso, ABN en de Postbank. De laatste was al bij ons klant vanaf 1975. Toen heette het daar nog Rijkspostspaarbank.

De briefing omvatte een verzoek en tevens de opdracht om een script te schrijven. Een kort script achteraf gezien. Voor een proef met wat zou blijken een omwenteling te zijn op het gebied van ter plekke betalen. Voortaan. Wereldwijd. Maar dan zonder geld. Als de proef slaagde.

Elke bank met particuliere rekeninghouders deed mee. Elke benzinemaatschappij ook. Men wilde weten hoe de consument zou reageren en handelen. Vooralsnog ging het dus om een pilot. Een proef in een representatief testgebied. Men had gekozen voor Eindhoven en omgeving. Gouda was ook goed geweest. Kwestie van lokaal mediabereik.

Als het script werd goedgekeurd zouden wij de opdracht krijgen. We waren veel gewend maar dit was toch echt wel heel bijzonder. Geen competitie. Geen offerte. Gewoon doen.

Reclamebureau Moussault verzorgde alles wat gedrukt moest worden. Advertenties, folders, posters, stickers, alles. Goed bureau. Geen opsmuk. Toevallig kende ik hen van mijn voorlaatste werkgever. Jaren daarvoor. 

Wij werden gebriefd voor de audiovisuele kant van de introductie. Praatjes met plaatjes. Toen was dat zeldzaam. Nu weten we niet beter.

De presentatie vond plaats op Schiphol. In het Hilton als ik me niet vergis. Min of meer opgepropt in een te klein, te warm en veel te rokerig zaaltje. Met een man of veertig. Van Dissel zou ter plekke een rolstuip hebben opgelopen.

Elke bank en elke benzinemaatschappij bleek vertegenwoordigd. Zoveel beslissers had ik nog nooit bij elkaar gezien. Meer dan drie was al erg, maar dit…

Ik kan me achteraf nauwelijks meer voorstellen dat ik daar toen goed in was. De beschrijving van een audiovisuele film- of videoproductie. Met niet meer dan wat velletjes A4 papier op tafel. Horizontaal en verdeeld in kolommen. In dit geval op zo'n lessenaar met lampje en microfoon. Beeld, geluid, tekst en timecode. Geen storyboard.

Dat werkte voor een commercial maar voor langere programma's niet. Dan moesten ze vertrouwen in je hebben. Want je kon nog niets laten zien. Wel beschrijven. Nu dus maar kijken wat het werd.

Plankenkoorts, warmdraaien en inspelen op het voorstellingsvermogen van – in dit geval - meer dan veertig beslissers. Dat was tot nu toe meestal goed gegaan. Het ging weer goed gelukkig.

Een paar vragen achteraf en dat was het dan. We konden aan het werk. Eén probleem: er moest een benzinepomp in beeld. Ooit op gelet in hoeveel kleuren je die langs de weg ziet staan? En dan moet je een combinatie vinden die niet bestaat. We kwamen uit op helder rood met zwart.
Vonden ze allemaal prima.

Saillant detail: bij de borrel kwam er een aardige man naar me toe. Met een cadeautje. Een goed schrijvende pen van Caltex. Zwart met rood… 
De pomp werd blauw.

In het kort verteld: middenklasse auto stopt achter benzinepomp. Actrice stapt uit, haakt het vulpistool van de pomp en hangt dat in de vulopening van haar auto. Tussenshot: tingel en draaiende getallen op het controlevenster. En dat typerende geluid alsof er een spel kaarten wordt geschud. Rrrrrrrt…tinggg. 
Voice over voor de eenvoudig gehouden uitleg. Lex Lammen. Naast het maken van radio was hij tenslotte ook nog schoolmeester van beroep. Prettige, neutrale stem. Afgewisseld met natuurlijke geluiden en dialoogje bij het afrekenen. KLIK … klaar.
Slang terug, klepje dicht. Naaldhakken, want de dame loopt naar binnen, noemt het nummer van de pomp en… Nu komt het er op aan. Ze tovert geen geld tevoorschijn, vult ook geen betaalcheque in, maar doet alles met éėn simpel plastic kaartje. Voorzien van een magneetstrip.
 Het kaartje stopt ze een in een apparaatje dat op de desk staat en tikt zonder enige aarzeling een getal in. Alsof dat de gewoonste zaak van de wereld is. Dat was het toen nog niet. Maar dat werd het wel. 
Kaartje eruit en terug in een speciaal vakje van haar handtasje. Geen portemonnee want die zou overbodig worden.
Dat was wat de banken graag wilden. Maar wilden hun klanten dat ook? Succes of vergeetboek? Top of flop? Wat zou het worden? Van elke essentiële handeling een forse close-up. Met uitleg van Lex. De man aan de kassa geeft haar de bon.
 Ze groet, loopt terug naar haar auto. Klik, klak, klik, klak. Net zo'n hoorspelgeluid als bij Paul Vlaanderen vroeger. Autodeur open, autodeur dicht. 
 Camera standpunt zoals de man van de kassa haar ziet. Naast en in haar auto. Ze frummelt nog wat (doet iedereen), veiligheidsriem aan, ze schakelt en rijdt weg.

Wat daar nou in vredesnaam nieuw aan is? Anno nu helemaal niks meer. Anno 1984 een soort van revolutie. We beseften nog maar nauwelijks waar we mee bezig waren. En al helemaal niet wat de gevolgen zouden zijn. Of het vérvolg, zo je wilt.

Dit was de eerste munt- en biljet- en papierloze, contante betaling van Nederland.
Van Europa misschien wel. En een handtekening was ook niet meer nodig.

Introductie geslaagd?

Dat mag je wel zeggen, ja. Miljarden consumenten doen het dagelijks zo.
Contactloos zelfs. Dat blijft huiverig voor mijn generatie. Terecht denk ik. 

Wisten wij veel toen? Betalen met een stukje plastic…
Een Casino was er niks bij.

De set werd afgebroken.

En daar stond ik dus... met de allereerste pinpas in m'n hand!
Althans, dat maakte ik mezelf wijs. Nog trouwens.

Ik weet het: bescheidenheid is Des Duivels Doofpot.
Maar hier ben ik toch nog altijd wel een beetje trots op…